قرآن نفیس نیریزی

به گواهی تاریخ، ایرانیان مردمی هنرمند و هنرپرور بوده¬اند که با ورود اسلام به سرزمین¬شان کوشیده¬اند این دین را در تمام شئون زندگی خود وارد کنند، لذا هنر اسلامی در این سرزمین بود که به شکوهی بی نظیر دست یافت و خلاقیت¬های عاشقانه هنرمندان ایرانی در زمینه¬های خوشنویسی، تذهیب، نگارگری و تجلید قرآن کریم برجسته¬ترین شاهد این مدعا و نقطه عطف آن در عصر صفویه است که در آن هنر ایرانی اسلامی به اوج شکوفایی خود رسید. میرزا احمد نیریزی- برجسته ترین نسخ نویس ایرانی و پدر نسخ فارسی – از مفاخر همین عصر است که تمام عمر هنری خود را مصروف کتابت قرآن و انفاق در آمد حاصله به نفع مستمندان نمود . حسن شهرت و اعتبار قلمش باعث شد بالغ بر یکصد نسخه قرآن خطی به او منسوب باشد. اما خبرگان فن فقط انتساب هشت تا دوازده نسخه را به وی تایید می کنند که نسخه پیش روی شما از آن جمله و با شکوهترین قرآن به یادگار مانده از این استاد بزرگ است . طبق سندی مندرج در آغاز این مصحف به دستور شاه سلطان حسین صفوی نگارش آن شروع و همچنین با استناد به فراق نامه موجود در انتهای کتاب در سال 1128 هجری قمری خاتمه یافته است. کار تذهیب و طلااندازی بین سطور (با طلای 24 عیار) و تجلید آن که به سفارش ملا خواجه خصر خان اصفهانی آغاز گردید و حدود 40 سال زمان برد . در سال 1168 هجری قمری پایان یافت. این گنجینه خطی که به سال 1380 هجری در یکی از خانواده های قاجار رونمایی شد ، به لحاظ در امان ماندن از گزند زمان و آسیبهای متداول نسخه های خطی نیز بی مثال است. لذا به سال 2001 میلادی در کشور آلمان کلیه مراحل عکاسی ، لیتوگــرافی ، چاپ و صــحافی با حـفظ اصـالت از لـحاظ جنس کاغـذ، کیفیت چاپ و جلدسـازی و دقیقاً شــبیه نسـخه اصلی انجام گرفت . به گونه ای که بی اغراق این نســخه چاپی را می توان کپی برابر با اصل یک نسخه خطی موزه ای قلمداد کرد. از آنجا که «خوشتر آن باشد که سر دلبران گفته آید در حدیث دیگران» معرفی رساتر و شایسته تر این قرآن را به اهل آن وا می نهیم که از زبان بزرگانی چون استاد محمود فرشچیان ، پروفسور حسین نصر ، دکتر بهاءالدین خرمشاهی ، استاد محمد احصایی ، استاد آیدین آغداشلو ، مرحوم آیت الله معرفت به صورت مبسوط در جزوه ضمیمه قرآن و به اختصار در ادامه خواهد آمد.

استاد محمود فرشچیان:

الحق در «شبیه سازی» و «بازسازی» با نسخه اصلی از هدایت و توفیق باریتعالی مستفیض بوده اند که توانسته اند علاوه بر انجام خدمتی شایسته به ساحت مبارک قرآن مجید، چنین اثر سزاوار تحسین و تمجید را ارایه دهند.

پروفسور سید حسین نصر:

قرآنی که اکنون به این صورت زیبا چاپ شده، از هر دو هنر خط و تذهیب در بالاترین مرتبه برخوردار است و یادگاری نیریزی، یکی از بزرگترین خطاطان تمام تاریخ اسلام است. نفس دیدن چنین اثری انسان را یادآور می سازد که «خداوند زیباست و زیبایی را دوست دارد».

دکتر بهاء الدین خرمشاهی:

در ظرافت و نفاست این طبع همین نکته کافی است که همانندی این بازسازی هنرمندانه و شباهت آن از نظر اصل خط متن و حواشی و آرایه ها و نوع کاغذ و صحافی و تجلید با نسخه اصلی تا به حدی است که گویی فرق نسخه اصلی با نسخه بازسازی شده چاپی فقط از نظر کهنگی و تازگی نسخه است و گرنه فرق گذاری بین آنها آسان و آشکار نیست.

استاد آیدین آغداشلو:

این نسخه بهترین و نزدیک ترین نسخه به اصل است که تاکنون در ایران نوشته شده است، طوری که کتاب تقریبا هیچ تفاوتی با نسخه اصلی خود ندارد و اهل عشق و حرمت و وسواس و دلبستگی می توانند با خاطر جمع نسخه ای را در اختیار داشته باشند که کماهو حقه یا به تقریبی اندک، همان نسخه اصلی است.

آیت الله محمدهادی معرفت:

قرآنی که بر دست توانای احمد نیریزی نوشته شده است تا حدود زیادی در پیشرفت و تحسین خط مصحف موثر بوده است که هنوز با گذشت بیش از سه قرن بر مصحف به خط عثمان طه مزیت دارد.

این مصحف شریف و ظریف که نشان دهنده اعتلای هنر قرآن نگاری در ایران و جهان اسلام است، با همت و حمایت یکی از هنرشناسان و حامیان راستین فرهنگ و هنر، با استفاده از پیشرفتهترین امکانات و فنآوریهای امروزی، با حفظ اصالت و ویژگیهای نسخه اصلی، در سال 1380 ه ش در آلمان به چاپ رسید. جعبه این مصحف، قابی چوبی با پوشش ترمه است که ضمیمهای نیز به همراه دارد؛ جزوهای شامل مقدمه استاد محمود فرشچیان، حسین نصر، بهاء الدین خرمشاهی، محمد احصائی، آیدین آغداشلو، و محمدهادی معرفت.

در ظرافت و نفاست این چاپ همین قدر کافی است که یادآور شویم که این بازسازی هنرمندانه، از نظر اصل قلم متن و حواشی و آرایه ها و همچنین، نوع کاغذ و صحافی و جلد به اندازهای به نسخه اصلی شباهت دارد که تشخیص این دو نسخه آسان نیست و فقط از لحاظ تازگی و کهنگی با یکدیگر متفاوت اند.